DENEME

        Bir yazarın, serbestçe seçtiği herhangi bir konu üzerinde kişisel görüş ve düşüncelerini an­lattığı yazılara deneme denir, insanı ve toplumu il­gilendiren her şey (yaşama, ölüm, aşk, sanat, fel­sefe, din, tarih, bilim, siyaset, kültür vb.) deneme­lerin konusu olabilir. Deneme türünün ilk örnekle­rini Epiktetos, Eflatun, Seneca, Çiçero vb. nin ba­zı eserlerinde görmek mümkündür. Batı edebiya-tınde en büyük deneme yazarları Montaigne (Monteyn) ve Bacon (Beykın)'dır. Türk Edebiyatın­da ise deneme türünde eser veren yazarlarımız­dan bazıları şunlardır: Ahmet Haşim, Yakup Kad­ri, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, Suut Ke­mal Yetkin, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra, Mehmet Kaplan, Cemil Meriç, Vedat Günyol, Me­lih Cevdet Anday, Salah Birsel, Sezai Karakoç vb.

Deneme yazılarında görülen özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

-Her konuda yazılabilir.

-Zevkle okunan yazılardır. Okuyuculara oku­ma zevki aşılaması yanında, çok belli etme­den bazı gerçekleri öğretir, düşünceleri ak­tarır.

-Felsefi ve bilimsel konuları ele almasıyla ma­kaleye yaklaşır. Ancak makalede olduğu gibi ortaya konan fikirlerin ispatlanması mecburi­yeti yoktur.

-Ön planda olan, yazarın kişisel düşünceleri­dir.

-Bir görüşü ispat etmek, kesin sonuçlara var­mak, belgelerden faydalanmak gibi mecbu­riyetler yoktur.

-Yazar, kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi­dir. Deneme, bu yönüyle sohbete benzeme­sine rağmen, düşünceleri açıklayışı, çözüm­lemelere girişiyle sohbetten ayrılır.

-Denemenin samimi, kıvrak, akıcı, güzel bir üslûbu vardır.